YUMURTALIKLARIN İLAÇLA UYARILMASI
Yumurtaların ilaçla uyarılmasında (ovaryen stimülasyon) amaç çok sayıda ve iyi kalitede yumurta elde etmektir. Tüp bebek tedavisinin başarısı elde edilen iyi kalite yumurtaların sayısı ile değişmektedir.
Uygun sayı ve kalitede yumurta gelişimi için gerekli olan ilaç dozu her hasta için değişiklik gösterdiği için hastaya göre tedavi planlanmalıdır. Hastaya göre seçilen tedavi rejimleri tedavinin başarı şansını arttırdığı gibi aynı zamanda siklus (tüp bebek) iptallerini de azaltmaktadır.
Tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçlar hem normal fizyolojiyi taklit eder hem de yumurtaların beklediğimizden önce çatlamasını engellerler.
Bu amaçla kullanılan ilaçlar;
- Yumurtaları Uyarıcı iğneler (hMG, Rekombinant FSH, HP hMG, vb)
- GnRH analogları (Lucrin vb.)
- GnRH antagonistleri (Cetrotide, Orgalutran)
- Çatlatıcı (Olgunlaştırıcı) iğneler olarak sınıflandıralabilir.
Uyarıcı İğneler
Normal fizyolojide bayanlarda her siklus döneminde bir adet yumurta diğerlerine baskın gelerek büyür ve çatlar.
Tüp bebek tedavisinin amacı daha önce de bahsettiğimiz gibi çok sayıda ve kaliteli yumurta elde etmektir. Dolayısıyla daha fazla sayıda ve kaliteli yumurta elde etmek için kimi zaman öncesinde GnRH analogları kullanılarak baskılamayı takiben kimi zamanda öncesinde bir şey kullanmadan uyarıcı iğnelerle bu sağlanır.
Piyasada bulunan uyarıcı iğnelerin etkinlik ve güvenilirliği birbirine benzerdir. İlaçlar cilt altı ve/veya kas içine yapılır. Kullanım kolaylığı ve yardımcı sağlık personeli ihtiyacı olmadığı için cilt altı yapılanlar daha çok tercih edilmektedir.
Bu ilaçlar mümkünse buzdolabının kapak kısmında yani +4 derecede saklanmalıdır. Çok sıcak ortamda bekletilmemelidir.
İğneler her gün yaklaşık olarak aynı saatlerde yapılmalıdır.
Bu ilaçların ciddi yan etkileri bulunmamakla beraber en önemli yan etkisi ovaryen hiperstimulasyon sendromudur. Genellikle transfer sonrası görülür. Karında şişlik hissi, nefes darlığı, bulantı - kusma, iştahsızlık, idrar çıkışında azalma gibi semptomlar görülür.
GnRH Analogları
Artık eskisi kadar güncel kullanılmamaktadır. Bu ilaçlar normal fizyolojiyi baskılayarak tüp bebek tedavisi sırasında tüm kontrolü verilecek ilaçlarla yapmamızı sağlarlar. Aynı zamanda bu ilaçlar kullanılarak yumurtaların beklenen zamandan erken çatlaması da önlenmiş olur. Ancak bazı olgularda prematür luteinizasyonun (erken çatlama) veya hastalık odaklarının baskılanması gerektiği durumlarda (Endometriosis, Adenomyosis, vb) bu ilaçlar ile artan fayda ve gebelik oranlarından bahsedilmiştir.
GnRH Antagonistleri
Normal fizyolojik süreçte yumurtalar kendi başlarına çatlarken tüp bebek esnasında yumurtaların boyutlarının belli bir düzeye gelmeden çatlaması istenilmez. Bu ihtiyaçtan dolayı yumurtaların erken çatlamasını engelleyen ilaçlar kullanılır. Bu ilaçların genelde uyarıcı tedavinin 6. günü başlanabileneceği gibi bazı durumlarda önde giden yumurta büyüklüğü ve kandaki östrojen seviyeleri kontrol edilerek başlanması gereklidir.
Çatlatıcı veya Olgunlaştırıcı İğneler (hCG )
Yumurtaların toplanabilmesi ve çatlamayı takiben içlerinden uygun kalitede oosit çıkarılması için yumurta çapı genelde en erken 15mm’nin üzerinde olmalıdır. Yumurtaların çatlatılma kararı verilirken tercihen 3 veya daha fazla yumurtanın (folikül) 17mm’nin üzerine ulaşması veya kan östradiol düzeyinin en az 500 pg/ml’den fazla olması kriter olarak kabul edilir.
Çatlatıcı iğneyi uygulamadaki amaç yumurtaları çatlatmak değil yumurtaların son olgunlaşmasını sağlamaktır. Yumurtalar çatlamadan önce, bunların toplanması gereklidir. Genellikle hCG saatinden 36 saat sonra yumurta toplama işlemi yapılır.
Uygulama saati bu nedenle çok önemlidir ! Kalçadan (kas içi) ve/veya cilt altı yapılır.
Bu ilaçlar da daha önce anlatıldığı gibi saklanmalıdır.