AŞILAMA(İNSEMİNASYON-IUI)
Aşılama özellikle erkeğe bağlı ve nedeni açıklanamamış kısırlık olgularında tüp bebek öncesinde tercih edilen bir tedavi yöntemidir. Aşılama bayanın yumurtalıklarını uyarıp yumurtalarını çatlattıktan sonra erkeğin spermlerini yıkayıp en iyilerini seçerek rahim içine transfer etmektir. Aşılama, gebelik şansını arttırmaya yönelik olarak uygulanan bir tedavi yöntemidir.
Amaç erkeğin spermlerinin karşılaşabileceği engelleri ortadan kaldırarak döllenme ortamı olan fallop tüpleri (kanal) içinde daha fazla yumurta ve sperm bulundurarak birbirleri ile buluşma şansını artırmaktır. Aşılama tüp bebek tedavisinden önce basamak tedavisi olarak başlanabilmesinin yanında özellikle nedeni açıklanamamış kısırlık olgularında, hafif sperm bozukluklarında kullanılır. Aşılama için en az bir tüpün açık olması gerekmektedir. Aşılama tedavisi yapılması için hasta yaşı da önemli bir faktördür. 39 yaşın üzerinde hastalara uygulanması ancak tüp bebek oranlarının düşük olduğu vakalarda eğer maliyet etkin olacaksa kullanılmaktadır.
Aşılama yapılmadan önce kadının yumurtalıklarının uyarılması önerilmektedir. Yumurtalıklar hap veya iğneler ile uyarılabilir. İğne ile yapılan uyarıda daha fazla yumurta elde edilir ve haplara göre daha yüksek gebelik oranları elde edilir. Uyarılan yumurtaların kontrolü birkaç gün arayla yapılan ultrason kontrolü ile yapılır. Yumurtalar olgunlaştığı zaman çatlatma iğnesi yapılır takiben 34 ile 40 saat sonra erkekten alınan sperm yıkanarak hareketliliği artırılır ve küçük bir hacim içine yoğunlaştırıldıktan sonra rahim içine verilir.
Aşılama ile gebelik oranları % 14-17 /ay civarındadır. Aşılamanın en fazla 3-4 defa yapılması önerilmektedir. Gebe kalamayan çiftler tüp bebeğe yönlendirilmelidir. Aşılamada en önemli istenilmeyen durum çoğul gebeliktir. Bu nedenle yumurtalıkları fazla uyarılan kadınlarda bu risk bilinmeli gerekirse tedavi iptal edilmeli veya alternatif olarak tüp bebek tedavisine geçilmelidir. Aşılamanın diğer komplikasyonu ise enfeksiyon gelişmesidir. Özellikle aşılama öncesinde akıntısı olan kadınlarda vajen ve rahim ağzı içindeki mikroplar rahim içine girerek tüpleri ve yumurtalıkları enfekte edebilirler. Aşılama sonrası bir miktar kasık ağrısı ve kramp normal olarak görülebilir.
Aşılama (IUI) Kimlere Uygulanır?
Aşılama pek çok infertilite durumlarında uygulaması kolay, pratik, ekonomik ve risksiz bir işlem olduğu için ilk tercih edilen yöntemdir. Aşılama genelde 2-6 defa uygulanmaktadır.
Açıklanamayan infertilite;
Hafif sperm sayı veya hareketlilik düşüklüğünde (erkek faktörü);
Endometriosis;
Rahim ağzının (serviksin) anatomik problemleri;
Kadında yumurtlamanın problemlerinde;
Cinsel işlev bozuklukları;
Aşılama (IUI) ‘da Hangi İlaçlar Kullanılır?
Esas olarak aşılama (IUI) amaç bir yumurta geliştirmektedir. Ancak bazı olgularda 2-3 yumurta gelişimi için kontrollü yumurtlama tedavisi verilmektedir. Bir yumurta gelişiminde tercih edilene ağız yolu ile kullanılan ilaçlar klomen, aromataz inhibitörleri tercih edilirken, 2-3 yumurta gelişimi için iğne olarak kullanılan rekombinant FSH, hMG ve yoğunlaştırılmış hMG kullanılmaktadır. Tedavi tercihleri uygulayan hekime göre değişmektedir. Yumurtlama düzensiliği olan PCOS vakalarında kronik düşük doz şemaları tercih edilirken, ileri yaşta daha yüksek kullanılan şemalar seçilebilinir.